Zaktualizowano: 22 września.2022 r.

Emerytura wcześniejsza jak sama nazwa wskazuje to rodzaj świadczenia wypłacanego przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Kto może skorzystać ze wcześniejszej emerytury? Kiedy można przejść na wcześniejszą emeryturę? Jakie dokumenty należy złożyć, aby uzyskać wcześniejszą emeryturę?

Emerytura wcześniejsza jak sama nazwa wskazuje to rodzaj świadczenia wypłacanego przed osiągnięciem wieku emerytalnego dla młodszych emerytów

Co to jest emerytura wcześniejsza?

Wcześniejsza emerytura jak sama nazwa wskazuje to comiesięczne świadczenie pieniężne przysługujące ubezpieczonemu, które jest wypłacane wcześniej niż obowiązujący ustawowo wiek emerytalny (od 1 października 2017 r. wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).

Wcześniejsza emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze:

Emerytura wcześniejsza przysługuje Tobie jeśli urodziłeś się w latach 1949-1968 i pracowałeś w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz na 31 grudnia 2008 r. spełniasz następujące warunki:

  • masz osiągnięty wiek emerytalny (różny w zależności od płci oraz rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze),
  • 20 lat (w przypadku kobiet) lub 25 lat (w przypadku mężczyzn) stażu (okresów składkowych i nieskładkowych) oraz możesz to potwierdzić odpowiednią dokumentacją,
  • posiadasz wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – jest on różny w zależności od rodzaju pracy oraz możesz to potwierdzić odpowiednią dokumentacją,
  • nie należysz do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) albo za pośrednictwem ZUS złożyłeś wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na swoim rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych definiuje jaka praca jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się: pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, np.: praca pod ziemią, przy przetwórstwie azbestu, produkcji ołowiu i kadmu, praca ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:

  • pracowników organów kontroli państwowej;
  • pracowników organów administracji celnej;
  • pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;
  • dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu,
    telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo
    fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy;
  • nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela;
  • żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;
  • pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a–5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 961 i 1610).

To czy zatrudnienie osoby jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze potwierdza pracodawca, dokonując odpowiedniego wpisu na świadectwie pracy.

Jaki jest wiek uprawniający do przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze:

  • co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Okresy zatrudnienia na kolei to okresy pozostawania w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy.
  • co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna).
  • wiek wynoszący 10, 15 lub 20 lat w zależności od wykonywanej pracy na stanowisku pracy wymienionym w wykazie B rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy spełnieniu pozostałych warunków.
  • co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej lub wykonywanie tej pracy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę oraz objęcie układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
  • co najmniej 15 lat zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli,
  • co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej uprawnia do przejścia na emeryturę w wieku:
  • tancerz, akrobata, gimnastyk, ekwilibrysta, kaskader: 40 lat (kobieta) i 45 lat (mężczyzna),
  • solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych, treser zwierząt drapieżnych: 45 lat (kobieta) i 50 lat (mężczyzna),
  • artysta chóru, żongler, komik cyrkowy, aktor teatru lalek: 50 lat (kobieta) i 55 lat (mężczyzna),
  • aktorka, dyrygentka – 55 lat,
  • muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operator obrazu filmowego, fotografik: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna),
  • w celu ustalenia uprawnień osoby w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się również:
    • pracowników organów kontroli państwowej,
    • pracowników organów administracji celnej,
    • nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela,
    • żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli nie spełniają warunków lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób,
    • pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Wcześniejsza emerytura dla osób wykonujących działalność twórczą lub artystyczną:

  • Dla urodzonych w latach 1949–1968

Osoby, które są twórcami lub artystami mogą przejść na wcześniejszą emeryturę jeśli urodziły się w latach 1949–1968, nie są członkami OFE lub za pośrednictwem ZUS złożyły wniosek, żeby środki na rachunku w OFE przekazać na dochody budżetu państwa, oraz do 31 grudnia 2008 r. osiągnęły wiek emerytalny określony dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną oraz osiągnęły wymagany staż: 20 lat dla kobiet i 25 lat pracy w przypadku mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej lub twórczej.

  • Dla urodzonych po 1948 r.

Na emeryturę wcześniejszą mogą liczyć również osoby, które urodziły się po 1948 r, nie są członkami OFE lub za pośrednictwem ZUS złożyły wniosek, żeby środki na rachunku w OFE przekazać na dochody budżetu państwa, osiągnęły wiek emerytalny określony dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną oraz do 1 stycznia 1999r. osiągnęły wymagany staż: 20 lat dla kobiet i 25 lat pracy w przypadku mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej lub twórczej.

Wcześniejsza emerytura górnicza na zasadach, które obowiązują od 1 stycznia 2007 r.:

Wcześniejszą emeryturę górniczą na zasadach, które obowiązują od 1 stycznia 2007 r., możesz uzyskać jeżeli:

  • nie jesteś członkiem OFE lub za naszym pośrednictwem złożyłeś wniosek, żeby środki na Twoim rachunku w OFE przekazać na dochody budżetu państwa, oraz
  • ukończyłeś 55 lat i masz okres pracy górniczej, który wynosi łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn – w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej, albo
  • ukończyłeś 50 lat i masz okres pracy górniczej, który wynosi łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn – w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej.

Wcześniejszą emeryturę na zasadach, które obowiązują od 1 stycznia 2007 r., możesz również uzyskać bez względu na wiek jeżeli:

  • nie jesteś członkiem OFE lub za naszym pośrednictwem złożyłeś wniosek, żeby środki na Twoim rachunku w OFE przekazać na dochody budżetu państwa, oraz
  • masz staż co najmniej 25 lat pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Emerytura w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej:

Wcześniejszą emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej możesz uzyskać, jeśli spełniasz następujące warunki:

  • urodziłeś się w latach 1949-1968,
  • na 31 grudnia 2008 r. :
    • udowodniłeś wymagany staż tj. okresy składkowe i nieskładkowe  (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy albo pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki,
    • ukończyłeś wiek emerytalny obniżony w stosunku do powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) o 6 miesięcy za każdy rok pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jednak nie więcej niż o 15 lat.

albo

  • urodziłeś się po 1948 r.,
  • ukończyłeś wiek emerytalny obniżony w stosunku do powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) o 6 miesięcy za każdy rok pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jednak nie więcej niż o 15 lat (w celu ustalenia obniżonego wieku emerytalnego uwzględnimy również okresy pracy górniczej przebyte po 31 grudnia 1998 r.),
  • na 1 stycznia 1999 r. udowodniłeś wymagany staż tj. okresy składkowe i nieskładkowe (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy albo pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki.

Dodatkowym warunkiem uzyskania emerytury w obniżonym wieku jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego (OFE). Jeżeli jesteś członkiem OFE możesz za pośrednictwem ZUS złożyć wniosek, żeby środki na rachunku w OFE przekazać na dochód budżetu państwa.

Emerytura nauczycielska bez względu na wiek na podstawie Karty Nauczyciela dla osób urodzonych w latach 1949–1968:

Wcześniejsza emeryturę możesz uzyskać jeżeli jesteś nauczycielem, wychowawcą lub innym pedagogiem placówki wymienionej w Karcie Nauczyciela i spełniasz następujące warunki:

  • do 31 grudnia 2008 r. masz 30 lat zatrudnienia, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć,
  • rozwiążesz na swój wniosek stosunek pracy,
  • za pośrednictwem ZUS złożysz wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa (jeśli jesteś członkiem OFE).

Jeżeli jesteś nauczycielem szkoły, placówki, zakładu specjalnego, zakładu poprawczego czy schroniska dla nieletnich, to wystarczy, że udokumentujesz przynajmniej 25 lat zatrudnienia. W tym musisz mieć minimum 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć.

Emerytura z tytułu opieki nad dzieckiem:

Emerytura wcześniejsza przysługuje osobom, które opiekują się dzieckiem wymagającym stałej opieki i spełniają następujące warunki:

  • do 31 grudnia 1998 r. miałeś wymagany staż, czyli okresy składkowe i nieskładkowe (kobieta – co najmniej 20 lat, mężczyzna – co najmniej 25 lat),
  • nie jesteś członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) – jeżeli urodziłeś się po 1948 r.,
  • ostatnio przed 1 stycznia 1999 r. byłeś ubezpieczony z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy,
  • przed 1 stycznia 1999 r. nie mogłeś podjąć pracy albo przestałeś pracować z powodu stanu zdrowia dziecka i konieczności sprawowania nad nim stałej opieki.

Warunkiem do przyznania wcześniejszej emerytury jest też to, aby dziecko, którym się opiekujesz, przed 1 stycznia  1999 r. było całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji bez względu na przyczynę chorobową lub całkowicie niezdolne do pracy z powodu choroby wymienionej w § 2 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r.  W obydwóch przypadkach niezdolność do pracy musiała istnieć od urodzenia lub powstać przed ukończeniem przez dziecko 18 lat.

Emerytura na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej:

Emerytura wcześniejsza przysługuje osobom z art. 184 jeśli spełniają łącznie poniższe warunki:

  • urodziłeś się po 31 grudnia 1948 r.,
  • na 1 stycznia 1999 r. Twój staż pracy, czyli okresy składkowe i nieskładkowe ,  wynosi  co najmniej: 20 lat (dla kobiet) lub 25 lat (dla mężczyzn),
  • na 1 stycznia 1999 r. posiadasz wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy na kolei bądź co najmniej 5 lat pracy górniczej,
  • osiągnąłeś obniżony wiek emerytalny (przewidziany do uzyskania przez ubezpieczonych urodzonych przed  1 stycznia 1949 r.  wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania wspomnianych prac),
  • nie jesteś członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) lub złożyłeś wniosek , żeby środki zgromadzone na Twoim rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS przekazać na dochody budżetu państwa.

Jak otrzymać wcześniejszą emeryturę?

Na początku pobierz wniosek o emeryturę (Wniosek EMP) ze strony www.zus.pl lub zaloguj się do Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE), aby złożyć wniosek elektronicznie. Formularz wniosku jest również dostępny w punkcie informacyjnym w sali obsługi klientów, w każdej jednostce organizacyjnej ZUS. Oprócz wniosku dołącz wymaganą dokumentację, którą możesz sprawdzić tutaj: https://www.zus.pl/ustalanie-uprawnien-do-swiadczen wybierając odpowiednie świadczenie o które się starasz oraz klikając zakładkę „JAKIE DOKUMENTY SĄ WYMAGANE?”.

 

Źródło informacji:

  1. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-z-tytulu-zatrudnienia-w-szczegolnych-warunkach-lub-w-szczegolnym-charakterze
  2. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-z-tytulu-wykonywania-dzialalnosci-tworczej-lub-artystycznej
  3. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-gornicza
  4. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-w-obnizonym-wieku-z-tytulu-pracy-gorniczej
  5. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-nauczycielska-bez-wzgledu-na-wiek
  6. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-dla-pracownikow-opiekujacych-sie-dziecmi-wymagajacymi-stalej-opieki
  7. https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/emerytura-dla-osob-urodzonych-po-31-grudnia-1948/emerytury-wczesniejsze/emerytura-na-podstawie-art.-184-ustawy-emerytalnej
  8. https://www.zus.pl/ustalanie-uprawnien-do-swiadczen
4.7/5 - (42 votes)